Kurban borsası geliyor

Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası, kurbanlık piyasasındaki fiyat düzensizliği nedeniyle Kurban Bayramı 

vadeli büyükbaş hayvan kontratlarını işleme sokmak üzere çalışma başlattı. Bayramda fiyatların düşeceğinden endişe eden satıcı ve yükseleceğinden kaygı duyan alıcı, borsadaki fiyattan alışverişini yapabilecek.

 

Kurban fiyatları artık borsada belirlenecek. Şimdiye kadar genellikle finansal kontratlarla gündeme gelen İzmir’deki Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası (VOB), ilginç bir sözleşmeyi işleme açmak üzere çalışma başlattı. Kurban Bayramı öncesinden işleme açılması hedeflenen kontratla satıcı ve alıcı, büyükbaş kurbanlık hayvanların alım satımını bayram öncesi oluşacak fiyattan yapabilecek. 

 

Uygulamadan özellikle hayır kurumları ile toplu alım satım yapan kurum ve işletmelerin faydalanması bekleniyor. VOB Genel Müdürü Çetin Ali Dönmez, Türkiye’de her Kurban Bayramı öncesi fiyatların inip çıkmasının herkes tarafından şikayet edildiğini, bu piyasanın şeffaf ve öngörülebilir 

olması taleplerinin sıklıkla dile getirildiğini söyledi.

 

Yurtdışında bu taleplere uygun piyasaların bulunduğunu, ABD’de bir günde milyar dolarlar seviyesinde büyükbaş canlı hayvan işleminin olduğunu belirten Dönmez, şöyle konuştu:
 

“Kurban Bayramı dönemini vade sonu yapan bir kontrat dizayn edelim diye yola çıktık. Teslimat noktası olarak canlı hayvana en fazla talebin olduğu İstanbul’un uygun olduğunu düşündük. İstanbul Ticaret Borsası projeye çok ilgi gösterdi. Kurban Bayramı vadeli, ortalama ağırlığı 500 kilo, 2 yaşından büyük, erkek, büyükbaş hayvan kontratını işleme açacağız. Kontratın fiyatı, kilogram fiyatı üzerinden yapılacak. Örneğin kontratın o gün oluşacak kilogram fiyatına göre alım satım kararı verilebilecek. Alıcı, satıcısı piyasadaki aktörler olacak. Satıcı bu işin ticaretini yapan da direkt besi çiftliğinde yetiştiren de olabilir. 

 

Alıcı ise bireyler veya kurumlar olabilir. Hayır kurumları, hipermarketler veya bir araya gelip hayvan almak isteyen bireysel girişimciler de alıcı olabilir. Bireyler için çok pratik olmayabilir ama yine de kontrat büyüklüğü bir adet büyükbaş hayvan olduğu için bireylerin de özellikle alım yönünde işlem yapma imkanı var. Alıcı, teslimat günü geldiğinde örneğin Kurban Bayramı’nın ikinci günü İstanbul Ticaret Borsası Tuzla tesislerinde alıp keseceği yere götürecek.”

 

Mal standart ve para peşin ise caiz

 

İslamda Ticaret Hukuku alanında araştırmalarıyla tanınan Prof. Dr. Hamdi Döndüren, peşin para ile veresiye mal alımının İslam Hukuku’nda “selem akdi” olarak tanımlandığını, selem akdinin sahih olması için malın sıfatı, miktarı ve standardının tam olarak belirli olması ve paranın peşin ödenmesinin gerektiğini söyledi. Selem akdiyle hayvan ticareti hakkında bir fıkıh olmadığını, bu uygulamanın genelde standardı bilinen bakliyat gibi ürünlerde yapıldığını kaydeden Döndüren, şu bilgileri verdi: “Satış sırasında hayvan ortada olmadığı için standart sağlanması konusunda selem akdine uygunluk konusu belirsiz kalabilir. Söz konusu uygulamada hayvanın kilogramı, yaşı, doğum yeri gibi konularda standart sağlanmaya çalışılmış. Bu hayvanın numunesi de istendiğinde görülebilir. Bazı sığır cinsleri ve ağılda beslenen hayvanların geneli standardize edilebilecek ölçülere de uyabiliyor. Önceden bunun fetvası verilmemiş ama para peşin olarak verilmişse ve mal standart hale getirilebilirse bu işlem, caiz hale gelebilir.”

 

Borsadan kurbanlık nasıl alınacak?

 

* VOB, ortalama ağırlığı 500 kg olan Türkiye’de doğmuş, erkek, en az iki yaşında kurbanlık büyükbaş hayvan fiyatına dayalı kontratı, piyasa fiyatına göre belirlenen bir fiyatla işleme açacak. Kontrat, kilogram başına fiyatla işleme açılacak. Örneğin 8 lira.

 

* Alıcı veya satıcı bu fiyattan alım ya da satım yapmak için teminat yatırarak borsaya girecek. Yukarıdaki örneğe göre alıcı, hayvan 500 kg olduğu için (500 kg X 8 lira) 4 bin lira ederi olan hayvanı teslim alma, satıcı da teslim verme yükümlülüğünü alacak. Bunun için iki taraf da teminat yatıracak. Örneğin teminat 400’er lira.

 

* Kurban Bayramı’nda vade dolduğunda kontrat, bir uzlaşma fiyatıyla kapanacak. Uzlaşma fiyatının örneğin 8,5 lira olması halinde, alıcının teminat tutarına, 8.5 lira (uzlaşma fiyatı); 8 lira (kontratın alındığı fiyat)=0.5 lira X 500 (hayvanın ağırlığı)=250 lira vadeli işlem karı geçecek. Bu para satıcının teminatından düşecek.

 

* Satıcı, hayvanı bayramda son uzlaşma fiyatı üzerinden yapılan hesaplamayla alıcıya teslim edecek. 8.5 lira (uzlaşma fiyatı) X 500 kg (hayvanın ağırlığı)=4.250 lira. Alıcının 250 liralık vadeli işlem karı düşüldüğünde alıcı, fiyat yükselişinden etkilenmeden 4 bin lira üzerinden alımını tamamlamış olacak. Satıcı ise 250 liralık vadeli işlem zararını vadeli işlem karıyla karşılamış olacak.

 

SPK’dan onay bekleniyor

 

Kurbanlık kontratıyla ilgili SPK’ya başvuru yaptıklarını, Takasbank’a da durumu detaylı bir şekilde açıkladıklarını belirten Çetin Ali Dönmez, kontratın onaylanması sonrası Eylül ayı içinde işleme açılmasının planlandığını belirtti. Kontrata ilginin olması halinde yaygınlaştıracaklarını, canlı hayvanın yanında karkas et için de kontrat hazırlayacaklarını, bu kontratlarla hayvancılık piyasasının standart hale gelebileceğini ifade eden Dönmez, kontratın sadece Türkiye’de doğmuş hayvanları içerdiğini, bu nedenle ithalatla ilgili düzenlemelerden doğrudan etkilenmeyeceğini belirtti. Dönmez, kurbanlık canlı hayvan vadeli kontratın aynı zamanda dünyada borsada işlem görecek dini bayram vadeli ilk kontrat olacağını ekledi.