SPK tasarısı kabul edildi

Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği, ''Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği'' olarak yeniden yapılandırılacak. Birlik, sermaye piyasalarında faaliyet gösteren yatırım şirketleri ve kolektif yatırım şirketlerinin üye olacağı bir meslek örgütü haline getirilecek.
 

Sermaye Piyasası Kanunu'na göre, ''Tasarruf sahiplerinden fon katılma payı karşılığında toplanan para ya da diğer varlıklarla, tasarruf sahipleri hesabına, inançlı mülkiyet esaslarına göre SPK'ca belirlenen varlık ve haklardan oluşan portföy veya portföyleri işletmek amacıyla portföy yönetim şirketleri tarafından fon iç tüzüğü ile kurulan ve tüzel kişiliği bulunmayan mal varlığına'' yatırım fonu adı verilecek.
 

Yatırım fonlarının kuruluş izni alabilmesi için kurucunun portföy saklama hizmetini yürütmek üzere SPK'ca yetkilendirilmiş bir kuruluşla anlaşması ve fon iç tüzüğünün SPK'ca onaylanması gerekli olacak.
 

Portföy saklama hizmetini yürütecek kuruluşların niteliklerine ve bu faaliyetin yürütülmesine ilişkin esaslar, SPK tarafından belirlenecek.
 

Yatırım fonu portföyünde bulunan taşınmazlar, taşınmaza dayalı haklar ve taşınmaza dayalı senetler tapu kütüğüne fon adına tescil edilecek.
 

Fonun mal varlığı, portföy yönetim şirketi ve portföy saklama hizmetini yürütecek kuruluşun mal varlığından ayrı olacak.
 

Fon mal varlığı; ''kredi almak, türev araç işlemleri, açığa satış işlemleri veya fon adına taraf olunan benzer nitelikteki işlemlerde bulunmak'' haricinde teminat gösterilemeyecek ve rehin edilemeyecek. Fon mal varlığı, portföy yönetim şirketinin ve portföy saklama hizmetini yürüten kuruluşun yönetiminin veya denetiminin kamu kurumlarına devredilmesi halinde dahi, başka bir amaçla tasarruf edilemeyecek, kamu alacaklarının tahsili amacı da dahil olmak üzere haczedilemeyecek, üzerine ihtiyati tedbir konulamayacak.
 

SPK, fonun kuruluşuna, fon türleri itibarıyla portföylerde bulundurulabilecek varlıklara ve portföy sınırlamalarına, değerleme esaslarına, fon karının tespiti ve dağıtımı ile fonun faaliyet ve yönetim ilkelerine, birleşmesine, dönüşmesine, sona ermesine ve tasfiyesine; katılma paylarının ihracına ilişkin usul ve esasları belirleyecek.
 

Portföy yönetim şirketi, ana faaliyet konusu yatırım fonlarının kurulması ve yönetimi olan anonim ortaklık olacak. Portföy yönetim şirketinin kurulması ve faaliyete geçmesi için SPK'dan izin alınması zorunlu olacak.
 

Portföy saklama hizmetinin bu konuda uzmanlaşmış kuruluşlardan alınması ile portföy varlıklarının saklanmasına, portföyün mevzuata ve fon iç tüzüğüne uygun yönetilmesine ve fiyat açıklanmasına ilişkin mali sorumluluk portföy saklama kuruluşlarına devredildiğinden, portföy yönetim şirketlerinin daha düşük bir sermayeyle kurulmasına imkan sağlanıyor.
 

Yalnızca birincil piyasada kredi kullandırılması sürecine vurgu yapan konut finansmanı tanımı, bu kredilerin teminatı altında yapılan ikincil piyasa işlemlerini de kapsayacak şekilde genişletilecek.
 

Benzer yapı ve işleyişe sahip ipotek, konut ve varlık finansmanı kavram, kuruluş ve araçlarının birlikte ele alınmasını teminen, konut ve varlık finansmanı fonları aynı maddeler içinde düzenleniyor. Bu kapsamda, İpoteğe Dayalı Menkul Kıymetlere (İDMK) ilişkin kanunda yer alan bazı düzenlemeler kanundan çıkarılıyor, bu konulara ilişkin detaylı düzenlemelerin ikincil mevzuatta yapılabilmesi için SPK'ya yetki tanınıyor. Ayrıca, fon portföyüne sadece gayrimenkul değil, ''uçak ve gemi'' gibi varlıklarla ilgili krediler de dahil edilebilir hale getiriliyor. 

     

''Kira sertifikası'' kavramı ilk kez düzenleniyor

     

İpotek teminatlı menkul kıymetler ipotek finansmanı kuruluşlarının bilançolarına girmeden ihraç edilebilecek ve ipotek finansmanı kuruluşları fon kurmaksızın ipoteğe/varlığa dayalı menkul kıymet ihracı yapabilecek. İpotek finansmanı kuruluşlarının faaliyet alanı genişletilecek, kredi kuruluşlarına ucuz ve uzun vadeli kaynak sağlayabilmesini teminen aktif bir ihraç mekanizmasıyla donatılacak.
 

Kanunla, ''kira sertifikası'' ve ''varlık kiralama şirketleri'' kavramları ilk kez düzenleniyor.
 

Kira sertifikaları, ''her türlü varlık veya hakkın finansmanını sağlamak amacıyla varlık kiralama şirketleri tarafından ihraç edilen ve sahiplerinin bu varlık veya haklardan elde edilen gelirlerden payları oranında hak sahibi olmalarını sağlayan, nitelikleri SPK'ca belirlenen sermaye piyasası araçları olacak. Varlık kiralama şirketleri ise münhasıran kira sertifikası ihraç etmek üzere kurulan anonim ortaklık olacak. 

     

Zararlardan sorumlu olacaklar

     

Sermaye piyasasında derecelendirme, değerleme faaliyetleri ve kuruluşlarının yanı sıra ilgili kanunda yer alan sınırlar içinde kalmak, Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulu'nca ilan edilen standartlar ve düzenlemelere uygun olmak koşuluyla bağımsız denetim faaliyeti ve kuruluşları hakkında da düzenleme, gözetim ve denetim yetkisi düzenlenecek.

 

Bağımsız denetim kuruluşları, denetledikleri finansal tablo ve raporların mevzuata uygun olarak denetlenmemesi nedeniyle doğabilecek zararlardan raporu imzalayanlarla birlikte sorumlu olacak. Bağımsız denetim kuruluşları ile derecelendirme ve değerleme kuruluşları, faaliyetleri neticesinde düzenledikleri raporlarda yer alan yanlış, yanıltıcı ve eksik bilgiler dolayısıyla neden oldukları zararlardan da sorumlu tutulacak.
 

Kanunla, borsaların anonim şirket olarak kurulmalarına yönelik düzenleme yapılıyor. Finans piyasalarının özellikle de bilgi iletişim teknolojilerinde ortaya çıkan gelişmelere bağlı olarak çok hızlı bir şekilde değişmesi ve buna bağlı olarak ortaya çıkan yoğun rekabet ortamında borsaların varlıklarını sürdürebilmek için organizasyon ve işleyiş yapılarında değişikliklere gittikleri göz önüne alınarak, borsaların söz konusu rekabet ortamında daha etkin bir şekilde çalışmalarına imkan sağlanıyor.
 

Kanunla, borsacılık faaliyeti tanımı ilk kez Türk hukuk sistemine eklenerek, borsaların hangi çerçevede SPK'nın gözetim ve denetimine tabi tutulacağı aydınlatılıyor. 

     

Borsa kotuna alınabilecek

     

Sermaye piyasası araçları ancak bu kanuna dayanılarak çıkarılan düzenlemelerde yer alan şartların sağlanması halinde borsa kotuna alınabilecek. Borsalar, kota alınan sermaye piyasası araçlarını ihraç edenlerin kamuyu aydınlatma yükümlülüklerini yerine getirmelerini sağlamaya yönelik düzenlemeler yapacak.
 

Borsa veya piyasa işleticisi, kendi düzenlemelerinde öngörülen şartların oluşması halinde, ilgili sermaye piyasası aracının işlem görmesini durdurabileceği gibi kottan da çıkarabilecek. Bu durum SPK'ya bildirilecek.
 

Yatırım kuruluşlarının kendi aralarında veya müşterileriyle borsa işlemlerinden doğan uyuşmazlıkların çözümlenmesine ilişkin usul ve esaslar borsa yönetim kurullarınca belirlenecek. Borsalar; işlemlerin güvenilir, şeffaf, etkin, istikrarlı, adil, dürüst ve rekabetçi bir şekilde gerçekleşmesinin sağlanması amacıyla bünyelerinde gerekli gözetim sistemini kuracak ve her türlü önleyici tedbirleri alacak.
 

SPK, borsaların ve piyasa işleticilerinin borsacılık faaliyetlerinin düzenleme, gözetim ve denetim merci olacak. SPK, bu kapsamda gerekli gördüğü hususların yerine getirilmesini, her türlü bilgi ve belgenin talebi üzerine veya düzenli olarak gönderilmesini ve her türlü teknik desteğin verilmesini borsalar ve diğer kurumlardan isteyebilecek.
 

Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği, ''Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği'' olarak yeniden yapılandırılacak; sermaye piyasalarında faaliyet gösteren, özellikle yatırım şirketleri ve kolektif yatırım şirketleri olmak üzere SPK'ca uygun görülen diğer sermaye piyasası kurumlarının da üye olacağı bir meslek örgütü haline getirilecek.