Vicdani reddin bedeli ağır

Hükümetin bedelli askerlikle birlikte TBMM gündemine taşıyacağı askerlikle ilgili bir diğer yasa da vicdani ret olacak. TSK’nın Avrupa uyum çalışmaları çerçevesinde vicdani ret kavramına yeşil ışık yaktığı bildirildi. Hazırlanan taslak bakanlar kurulu ve TBMM’den değişmeden geçerse, vicdani ret uygulaması çerçevesinde askere gitmek istemeyecek olanlar üniversite mezunuysa 12, 12 aylık askerlik yükümlülüğü varsa 24, 15 ay yükümlülükte de 30 ay kamu hizmeti yapacak. Hizmetin karşılığı ödenecek para ise günde 1 lira. 

 

Gerekçe retçide kalsın 

Edinilen bilgiye göre, TSK’da yapılan değerlendirmede Avrupa Konseyi’nin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) konuyla ilgili kararları doğrultusunda üye ülkelere yaptığı çağrıya dikkat çekildi ve Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 90. maddesine göre talebin karşılanması gerektiğinin altı çizildi. Değerlendirmelerde, anayasanın 72. maddesindeki düzenlemenin vicdani ret uygulaması için zemin hazırladığı da vurgulandı. Vicdani ret uygulamasının zorunlu hale geldiğini kabullenen TSK, buna karşın, üye ülkelerin değişik uygulamalar yürüttüğü gerçeğinden yola çıkarak, vicdani retçi olma talebinin TSK’nın personel ihtiyacını olumsuz etkilecek boyutlara çıkmasını engelleyecek koşullar istedi. Kulislere yansıyan bilgilere göre, Türkiye’de askere gitmemenin toplumdaki olumsuz algısı ve “Bu baskıyı çok fazla insan göze alamaz” beklentisi de hükümetin ve TSK’nın elini rahatlatıyor.
 

Vicdani ret kavramının siyasi, ahlaki ve dini altyapısı var. Ancak Türkiye’nin profesyonel askerliğe geçmeden bütün bu gerekçeleri kabullenmesi zor görülüyor. Vicdani ret gerekçeleri arasında ‘dini inancım el vermiyor’ (Yahova şahitleri ve bazı Yahudiler)’, ‘savaşa ve silahlara karşıyım’ (barış aktivistleri)’, ‘ben bu ülkeye askerlik yapmam’ (PKK vs örgütlere sempati duyanlar) ifadeleriyle özetlenebilecek unsurlar bulunuyor. Yapılacak düzenlemede vicdani ret gerekçelerinin sıralanmasına bu nedenle sıcak bakılmıyor. 

Vicdani retçiler ve AİHM’nin kararlarında askerliğe alternatif sunulacak kamu hizmetinin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin ‘angarya yasağı’ ile ilgili 4. maddesine aykırı da olmaması gerekiyor. TSK da alternatif hizmetin ‘caydırıcı’ olmasından yana. Bu nedenle üzerinde durulan taslakta 12 ay askerlik için 24 ay kamu hizmeti, 6 ay askerlik için 12 ay kamu hizmeti öngörülüyor. TSK bu ücretin de ‘caydırıcı’ olmasından yana. TSK’nın isteği, vicdani retçilerin kamu hizmeti boyunca bu günlerde yaklaşık 30 lira olan er maaşı almaları yönünde. 

 

Davalar da düşebilir 

Yapılacak düzenleme, ceza kanunlarında değişiklik öngördüğünden, hali hazırdaki bazı davaların da düşmesine neden olacak.